Ο Μόσκοβος και ο Εφραίμ, του Μανώλη Βαρδή, 28/12/2011

Έχω και σε άλλες περιπτώσεις κάνει λόγο για την ιδεολογική καθήλωση μίας εξουσιαστικής ομάδας στην Ελλάδα, διαφωνώντας ίσως με πολλούς που πίσω από τους «μνημονιακούς» βλέπουν μόνο ξένα συμφέροντα και μυστικές υπηρεσίες. Η περίπτωση Εφραίμ πιστοποιεί αυτή την πραγματικότητα έτι περαιτέρω. Στο βάθος της κρίσης και του μνημονίου κακά τα ψέμματα μιλάμε για δύο Ελλάδες .
Όσο θα θέλαμε κάποιοι από εμάς να δούμε κοινωνικές επαναστάσεις και πολιτικές αφυπνίσεις, φαίνεται ότι η όξυνση θα περνάει ολοένα και περισσότερο μέσα από άλλες ατραπούς. Είναι το μετα- μοντέρνο σύμπαν αυτό που χαρακτηρίζει το «κοινωνικό»: αυτό το τελευταίο θα εξεγείρεται από ζητήματα που δεν τραβούν εύκολα το μάτι όπως η σύλληψη του Εφραίμ ή οι μανιώδεις επιθέσεις στον δολοφόνο σκυλιών στην Ευελπίδων , που προκαλούν έκπληξη ακόμα και στην Αστυνομία για τη συγκέντρωση κόσμου και τη μαχητικότητά τους.
Δεν τα αξιολογώ το ίδιο. Δείχνουν όμως πόσο κάποια «περιθωριακά» ζητήματα ανοίγουν ασκούς του Αιόλου σε έναν χειμαζόμενο και σε απόγνωση λαό. Αυτή η πραγματικότητα ίσως στο μέλλον δώσει και το τελειωτικό χτύπημα στην όποια μεθόδευση δεν την λάβει σοβαρά υπόψη της.
Επανέρχομαι λοιπόν στη σύλληψη Εφραίμ. Στο σημείο αυτό είναι σαφές ότι εμπλέκονται αντιμαχόμενες ομαδοποιήσεις συμφερόντων. Η εξουσιαστική ομάδα (χρησιμοποιώ τον όρο για να περιγράψω μία αντίληψη-ιδεολογία, η οποία κινεί τα νήματα διακομματικά σε θέσεις εξουσίας, είτε του κράτους είτε των ΜΜΕ είτε των Πανεπιστημίων) των «εκσυγχρονιστών»- που εσχάτως είναι και «μνημονιακοί»-, ακριβώς επειδή στερείται ρεαλισμού στη διαχείριση της ισχύος της, εύκολα παραθεωρεί την μετα- μοντέρνα διάσταση του «κοινωνικού», για την οποία μίλησα πιο πάνω, και διολισθαίνει σε μεθόδους που δυνητικά μπορεί να την κατατροπώσουν. Η σύλληψη unfairτου εν γένει «ύποπτου» Εφραίμ θα συσπειρώσει έναν κόσμο, που αναζητεί στηρίγματα όπου μπορεί. Η συσχέτιση του Εφραίμ με τον ρωσικό παράγοντα και το Άγιο Όρος ανοίγει την πόρτα όχι μόνο σε πιθανές αντιδράσεις του λαού, αλλά και προσφέρει μοναδική ευκαιρία στη Ρωσία να παίξει το χαρτί της γεωπολιτικής της γοητείας- πολύ περισσότερο καθώς προβάλλει σαν αντίπαλο δέος μίας «επονείδιστης» παγκοσμιοποίησης των αγορών τύπου Ευρωπαϊκής Ένωσης ή ΗΠΑ-και μέσω της εξαργύρωσης αυτής της γοητείας, να βάλει πόδι σε εδάφη συμβολικής ισχύος της ελληνικής Εκκλησίας.
Το «δυτικόφιλο» Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης αποφάσισε να λύσει τις χρόνιες διαφορές του με το Άγιο Όρος και τη Μόσχα στο «ξέφραγο αμπέλι» των μαθητευόμενων μάγων της ελληνικής Πολιτείας. Ποντάρει στην προαναφερθείσα εξουσιαστική ομάδα, που όμως είναι αρκετά αδύναμη και χωρίς λαϊκά ερείσματα για να σηκώσει αυτό το βάρος. Το αποτέλεσμα θα είναι βραχυπρόθεσμα μία ακόμη πόλωση κοινωνικών ομάδων και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο η απώλεια της συμβολικής όσο και πραγματικής ισχύος του Αγίου Όρους. Ακόμα χειρότερα καθώς τα «ελληνικά αντισώματα», που υπήρχαν σε ανάλογες απόπειρες τους προηγούμενους αιώνες, έχουν ριζικά «μετα- μοντερνικοποιηθεί» (ας μου επιτραπεί ο κακολογισμός), εγκαταλείποντας ένθεν κακείθεν κάθε γεωπολιτική προοπτική.
Είμαι αναφανδόν κατά κάθε «εκσυγχρονιστικής» απόπειρας να συλληφθούν υποκριτικά αγιορείτες μοναχοί και παπάδες, και μάλιστα μ’ αυτόν τον τρόπο. Όμως δεν παραβλέπω και τους κινδύνους που μακροπρόθεσμα ανοίγονται με την carte blanche πρόσδεση στο άρμα της ρωσικής επιρροής, έστω και στο όνομα της πατρίδας, της θρησκείας ή των προφητειών Παϊσίου.
YΓ: To KKE και ο Συνασπισμός ανακάλυψαν από το μηδέν την ανεξαρτησία των θεσμών της ελληνικής Πολιτείας, βλέπε ΚΚΕ: Απαράδεκτη η παρέμβαση της Ρωσίας στην υπόθεση Εφραίμ και ΣΥΡΙΖΑ: Πάνε να «βγάλουν λάδι» και τον Εφραίμ.
Περαιτέρω και ουσιωδώς:
Μαμαλάκης Ἰ. Π., Τὸ Ἅγιον Ὄρος (Ἄθως) διὰ μέσου τῶν αἰώνων, Ἑταιρεία Μακεδονικῶν Σπουδῶν [Σειρά: «Μακεδονικὴ Βιβλιοθήκη, ἀριθμ. 33], Θεσσαλονίκη 1971, όπου και η παλαιότερη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία.
Gerd Lora A., Ruskij Afon, 1878-1914 gg. Očerki cerkovno-političkoj istorii, izdatelstvo “Indrik” [Serija: “Russkij Afon”], Moskva 2010, όπου και η παλαιότερη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία.
[Μετάφραση: Gerd Lora A., Ο ρωσικός Άθωνας, 1878-1914. Μελέτες
εκκλησιαστικο-πολιτικής ιστορίας, εκδόσεις “Indrik” [Σειρά: “Ο ρωσικός Άθωνας”], Μόσχα 2010, όπου και η παλαιότερη σχετική με το θέμα ρωσική βιβλιογραφία και ενδεικτικό υλικό από ανέκδοτες ρωσικές πηγές-αρχεία.

Ιδιωτική αφορμή για μια νέα ιδεολογική αφήγηση, του Σεραφείμ Μακρή

Αν σε κάτι διαφέρουν οι μέρες της Χάνουκα που έρχονται φέτος σε σχέση ακόμα και με τις αμέσως προηγούμενες δεν είναι παρά το συναίσθημα της φυγής που με έχει καταλάβει. Γιατί τι άλλο παρά φυγή (προ της βίας…) δεν είναι η περιδιάβαση ιστοσελίδων για την εύρεση δουλειάς σε εξωτικά και λιγότερο εξωτικά μέρη στον κόσμο… Φυγή που την εισάγει η περιρρέουσα ατμόσφαιρα από τη μια μιας εθνικής κατάθλιψης και από την άλλη η ατμόσφαιρα μιας εθνικής απάθειας…Χρησιμοποιώ τον όρο εθνική ως υποκατάστατο του κοινωνική, κάνω λάθος ως προς την ποιότητα, αλλά μάλλον είναι η έκταση που με σπρώχνει σε αυτή την υποκατάσταση. Όταν πριν από δέκα και περισσότερα χρόνια άφηνα τον ιδιωτικό τομέα, και δη τα services, για μια θέση στο Δημόσιο έκανα μια συνειδητή επιλογή: απεμπολούσα τα δύο τρίτα του μισθού μου στο όνομα μιας μονιμότητας που τελικά αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει. Αλλά ακόμα κι αυτή η μονιμότητα δεν επαρκεί πια ως μέρος μιας συμφωνίας, το ένα τρίτο του μισθού και μονιμότητα ήταν η συμφωνία, όχι το ένα δέκατο και μονιμότητα α λα καρτ…Δεν είναι παράπονο όλο αυτό, να μην το πάρετε ως τέτοιο. Λέω καθαρά ότι η συμφωνία έσπασε και ότι δεν την έσπασα εγώ: όπως επίσης λέω καθαρά ότι τίμησα όλους τους όρους αυτής της συμφωνίας παράγοντας τη δουλειά επί τρία, με όρους ιδιωτικού τομέα μιλώντας. Και δεν αποτελώ μια εξαίρεση, αποτελώ τον κανόνα μέσα στη δημόσια διοίκηση. Γι αυτό και στάθηκε μέχρι τώρα αυτή η διοίκηση και όχι γιατί ποτέ είχε το όραμα, το management ή το ενδιαφέρον από τους πολλούς γι αυτό που έκανε. Δύο χρόνια τώρα, από αυτό εδώ το μετερίζι αλλά και από αλλού, με διάφορους τρόπους, επιχείρησα να αποδείξω ότι η επίθεση στο «Μεγάλο Δημόσιο» οργανωμένη και ενορχηστρωμένη από ελληνικούς θύλακες της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης μόνο τυχαία δεν ήταν (και φυσικά αυτή η επίθεση γίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε γαλλικό επίπεδο…). Και η επικοινωνιακή της διάσταση, το σοκ και δέος που σκορπάει, δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου: κάτω από τη θάλασσα, το παγόβουνο που κρύβεται, είναι η συστηματική προσπάθεια μα καμφθεί κάθε κοινωνική και πολιτική οργάνωση που αντιστέκεται στη Global Governance. Αυτός ο πόλεμος, ανάμεσα σε μια ανώτερη αστική τάξη, που μόνη αυτή έχει ταξική συνείδηση και στο υπόλοιπο πόπολο (και όχι , δεν είναι 1 και 99 τα ποσοστά αλλά κάτι σε 25 και 75) είναι σήμερα σε εξέλιξη. Ο πόλεμος είναι κατά βάση ιδεολογικός και σε αυτή του τη διάσταση ασύμμετρος: το 25% ξέρει τι θέλει, πως θα το πάρει και με ποιο τρόπο. Το 75% είναι διαλυμένο, θρυμματισμένο και , όπως εγώ έτοιμο να φύγει, να τη σκαπουλάρει. Στοιχηματίζετε προς τα πού θα γείρει η πλάστιγγα; Η ασυμμετρία έρχεται ως αποτέλεσμα της ιδεολογικής υπεροχής και των μέσων διάχυσης που έχει στα χέρια του αυτό το 25%…

Τι θα άλλαζε τις τύχες του πολέμου; Μπορώ εδώ να απαντήσω «ένας από μηχανής Θεός» και αν σας φαίνεται παθητικό σας καλώ να σκεφτείτε ότι η ενεργειακή ανεπάρκεια θα αλλάξει πλήρως τους κανόνες του πολέμου. Γιατί τα πετρέλαια νοτίως της Κρήτης που δεν υπήρχαν μέχρι πρόσφατα για μένα δεν είναι παρά απόδειξη αυτής της ενεργειακής ανεπάρκειας. Θέλετε να καταλάβετε την ενεργειακή ανεπάρκεια σε όρους καθημερινότητας; Για πέστε μου πόσο σας κοστίζει πια το ταξίδι στο χωριό για τα Χριστούγεννα; Αλλά ακόμα και η επίπτωση της κλιματικής αλλαγής μπορεί, να είναι αυτός ο από μηχανής Θεός. Ο ρόλος αυτού του από μηχανής Θεού δε θα είναι σωτήριος, αποκαταστατικός μιας προηγούμενης ευημερίας. Θα είναι ρόλος μιας αυξημένης αβεβαιότητας που θα πλήξει όσους έχουν σχέδιο και το εκτελούν αυτή την ώρα (αγοράζοντας τελευταία και χρέος…). Ο Θεός θα ανοίξει το παιχνίδι, η κατανομή των πιθανοτήτων θα εκραγεί…

Τι θα άλλαζε τις τύχες του πολέμου; Κι αν δεν υπάρξει από μηχανής Θεός; Τότε, αφού κατά βάση αυτός ο πόλεμος είναι ιδεολογικός, εκεί θα κριθεί και η έκβασή του. Σε μια καινούρια αφήγηση που θα συγκεντρώσει αυτό το θρυμματισμένο 75% γύρω από ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο θα αποτυπωθεί γύρω από ένα νέο Σύνταγμα και ταυτόχρονα γύρω από μια νέα Ευρωπαϊκή Συνθήκη, σε μια καινούρια παγκόσμια ισορροπία. Μια νέα ιδεολογική αφήγηση απαιτείται σήμερα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία, για την Ισότητα απέναντι στις ευκαιρίες, για τη σχέση Δημόσιου και Ιδιωτικού αλλά και για την Οικονομική Διαχείριση με όρους Ισότητας. Για πολύ καιρό τώρα η επίθεση απέναντι στο Δημόσιο δεν είναι παρά προκάλυμμα μιας επίθεσης απέναντι στη Δημοκρατία ως Ελευθερία αλλά και στη Δημοκρατία ως Ιδεολογία. Και η απάντηση σε αυτή την επίθεση αποστέρησε από όσους υπερασπιζόμαστε τη Δημοκρατία πόρους, χρόνο και αφήγηση, για να απαντήσουμε σε αυτή την επίθεση. Ήταν μια χαμένη υπόθεση… Αποσπασματικές απαντήσεις, απαντήσεις με βάση αρχαία κείμενα που βγήκαν από τη σκόνη και λιγότερη πράξη, ολοένα και λιγότερη πράξη. Δεν ήταν όλα χαμένα, αλλά έμοιαζε μέχρι τώρα μια μάχη οπισθοφυλακών, μια παρτιζάνικη δράση ή κάποτε και με την υπεράσπιση ερειπωμένων φρουρίων.

Αν το κύριο όργανο αυτής της ιδεολογικής επίθεσης στη Δημοκρατία είναι η επικαλούμενη έλλειψη αποτελεσματικότητας, μέσα από μια σύγκριση ανάμεσα στον ιδεολογικό χώρο των «αποτελεσματικών αγορών» και στην «αδυναμία» της Δημοκρατίας να δώσει λύσεις, τότε αυτό είναι και το πεδίο παρέμβασης μιας καινούριας ιδεολογικής αφήγησης. Η αποτελεσματικότητα των αγορών οφείλει να οδηγεί σε κοινωνική αποτελεσματικότητα, στην εξασφάλιση δικαιωμάτων επί του παραγόμενου προϊόντος των αγορών ακριβώς γιατί αυτό το προϊόν αποτελεί όχι αποτέλεσμα μιας χρηματοοικονομικής μηχανικής αλλά αντιστοίχιση της συνολικής προσπάθειας εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι «αγορές» είναι λοιπόν εργαλεία της Δημοκρατίας για την διανομή και αναδιανομή του πλούτου και αυτό ισχύει στο τοπικό αλλά και στο παγκόσμιο επίπεδο…Η αλλαγή στην έννοια της αποτελεσματικότητας με τη μετατροπή της από μια έννοια του οικονομικού λεξικού σε μια πολιτική διακήρυξη που υπόκειται στην κρίση του διάμεσου ψηφοφόρου, συχνότερα από τον εκλογικό κύκλο πχ σε ετήσια βάση, είναι ο δρόμος που δεν έχουμε περπατήσει. Αυτή η μετατροπή σημαίνει Δημοκρατικό Έλεγχο όχι μόνο στις αγορές αλλά κύρια και πρώτιστα σε μια σειρά κανονιστικούς θεσμούς που αφορούν στην οικονομία και μέσα από τη διαδικασία της «απορρύθμισης» αφέθηκαν στις δυνάμεις της αγοράς. (Αν σε αυτό δε βρίσκεται σοσιαλιστικό μετασχηματισμό πρέπει να σας πω ότι ούτε και εγώ…). Συνεπώς οι αγορές μας είναι αποτελεσματικές επειδή αντανακλούν την ανθρώπινη προσπάθεια και άρα υπάρχει μερίδιο γι αυτήν. Όταν αυτό παύει, όταν η αντιστοίχιση ανάμεσα στο προϊόν και στην ανθρώπινη προσπάθεια σπάει, η κοινωνική αποτελεσματικότητα δίνει τη θέση της στη βαρβαρότητα. Οι αγορές δε μπορούν να θεωρούνται «αποτελεσματικές» όταν οδηγούν σε αύξηση της ανισότητας μέσα στις Εθνικές Οντότητες αλλά και σε υπερτοπικό επίπεδο. Ούτε είναι αποτελεσματικές όταν καταναλώνουν πόρους, ανταποκρινόμενες σε προσφορά και ζήτηση επί των πόρων, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους ενεργειακούς ή κλιματικούς περιορισμούς. Η ανάπτυξη, ως κατανάλωση πόρων από το μέλλον αγγίζει ένα οριακό σημείο. Η ανάπτυξη, μέσω αγορών που κανονίζουν την κατανάλωση πόρων από το ένα σημείο του πλανήτη προς ολόκληρο τον πλανήτη επίσης οφείλει να υπαχθεί σε έλεγχο. Η επιδίωξη του στόχου μιας αυξημένης αποτελεσματικότητας των αγορών σε πλαίσιο Δημοκρατικού Ελέγχου ξεπερνάει το στενό όριο ενός κράτους ή μιας ομάδας κρατών.

Αυτό το σημείωμα ξεκίνησε από μια προσωπική αφορμή στην οποία δε μου αρκεί, ακόμα κι αν μου επιβληθεί από τα πράγματα, ως απάντηση, μια ιδιωτική απάντηση. Δεν πιστεύω κατά βάθος ότι σε αυτόν τον κόσμο σώζεσαι κατά μόνας. Και πιστεύω ακόμα, ότι ισχύ παράγει η συντονισμένη δράση πολλών ανθρώπων, πολλές φορές ακόμα κι όταν συντονίζονται από ένα αόρατο χέρι ή από μια νέα ιδεολογική αφήγηση. Έτσι η αφορμή γι αυτό το κείμενο υπήρξε το σπάσιμο του κοινωνικού συμβολαίου που προέβλεπε «Μεγάλο Δημόσιο», σπάσιμο που προήλθε από τη δράση αναθεωρητικών δυνάμεων της αγοράς. Οι δυνάμεις αυτές που μεγάλωσαν μέσα στο παλιό κοινωνικό συμβόλαιο του μεταπολεμικού κόσμου, από νωρίς φρόντιζαν να μετατρέπουν σε ιδεολογική, μέρος από την ισχύ που αποκτούσαν σταδιακά. Σήμερα αυτό το κύμα αναθεωρητισμού βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του και χρησιμοποιεί την κρίση που ήρθε από την ανισορροπία που το ίδιο προσπόρισε για να πετύχει την επιστροφή σε ένα νέο φεουδαλισμό με επίκεντρο την εταιρεία ή το δίκτυο συμφερόντων. Το ιδεολογικό του οπλοστάσιο έχει πολλά όπλα, με κυριότερο την αποτελεσματικότητα των αγορών, με την οποία επιχειρεί να αλλάξει την πολιτική θέσμιση του κόσμου και ιδιαίτερα των Δημοκρατιών: ό,τι αντιστέκεται σε αυτή τη φαντασιακή αποτελεσματικότητα αποδομείται μέχρι να σταματήσει να αντιστέκεται. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, προέχει η ανάγκη για μια νέα ιδεολογική αφήγηση, η οποία θα επιχειρήσει να αλλάξει και να επανανοηματοδοτήσει την κύρια έννοια του αντιπάλου: αυτήν της αποτελεσματικότητας. Μια αγορά δε μπορεί να είναι αποτελεσματική αν το κοινωνικό αποτέλεσμα που παράγει, οδηγεί πχ σε αύξηση των ανισοτήτων στα εισοδήματα. Η ίδια αγορά δε μπορεί να είναι αποτελεσματική αν η επίπτωση της στο ενεργειακό ισοζύγιο παράγει ελλείμματα ή δημιουργεί ανισομέρειες στην ωφέλεια από τη χρήση των πρώτων υλών σε γωνιές του πλανήτη. Τέλος, οι αγορές για αν είναι αποτελεσματικές οφείλουν να υπόκεινται σε θεσμοθετημένο υπερτοπικό έλεγχο μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες έμμεσα ή άμεσα.

Για μένα είναι φανερό ότι ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας των αγορών δε μπορεί να γίνει σε εθνικό επίπεδο, παρά μόνο για τις αγορές που πιθανώς αφορούν σε αυτό το επίπεδο. Αν επιδιώξουμε έλεγχο στο πλαίσιο των ξεχωριστών κρατών αυτό αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε «ταρίφες» και μετά σε πόλεμο με αφορμή τις αναποτελεσματικές αγορές ενέργειας και ρύπων. Το εθνικό πεδίο, ωστόσο, είναι πιθανώς το κατάλληλο πεδίο για τη διαμόρφωση νέων κοινωνικών συμμαχιών, στη βάση νέων ιδεολογικών αφηγήσεων, που θα κατανοούν τα προβλήματα σε υπερτοπικό επίπεδο. Αρχίζοντας από σήμερα, ας δώσουμε ώθηση στη σύνταξη μιας νέας ιδεολογικής αφήγησης που θα αφορά ένα νέο Δημοκρατικό Κύμα.